Koniec wieku XIX to epoka pozytywizmu. Wówczas ważną częścią światopoglądu była zasada utylitaryzmu, tj. użyteczności. W literaturze oraz poglądach myślicieli przodowała praca u podstaw oraz praca organiczna. Było to sztandarowe pojęcie, które oznaczało szeroko pojęte uzdrawianie społeczeństwa i dążenie do wspólnego dobra.
Praca u podstaw – definicja
Praca u podstaw oznaczała uzdrawianie organizmu, którym jest społeczeństwo, poprzez poprawę warunków życiowych najbiedniejszej warstwy społecznej. Pozytywiści pokładali duże nadzieje w biedocie, uważali, że przedsiębiorcy oraz ludzie zamożni powinni dawać im możliwość pracy i rozwoju. Praca u podstaw zakładała, że najuboższa warstwa społeczna będzie stanowiła podstawę rozwoju cywilizacyjnego Polski podnoszącej się po zrywach powstańczych. Robotnicy, rolnicy czy chłopi mieli zostać objęci opieką przez arystokrację, która miała im zapewnić warunki do pracy i tym samym pomnażania majątku narodu. Idea ta zakładała organizowanie miejsc pracy, możliwości rozwoju i edukacji, dostęp do opieki medycznej najuboższym warstwom społecznym.
Co to jest praca organiczna?
Praca organiczna jest to pojęcie stworzone w okresie pozytywizmu. Literaci i myśliciele pozytywistyczni postrzegali społeczeństwo, naród jako żywy organizm, w którym należy wszystkim organom przywracać pełną sprawność. Inaczej organizm nie funkcjonował prawidłowo. Miało się to odbywać poprzez poprawę warunków życia wszystkich klas społecznych i dążenie do zjednoczenia całego społeczeństwa. Praca nad organizmem, którym było społeczeństwo, odnosiło się do pracy nad każdym aspektem życia od podstawowych potrzeb po przemysł i handel. Praca organiczna zakładała uzdrawianie społeczeństwa poprzez postęp cywilizacyjny, unowocześnianie handlu, przemysłu oraz wprowadzanie nowych technik pracy. Zachęcano przedsiębiorców to tworzenia miejsc pracy, aby klasy uboższe mogły zdobywać zatrudnienie oraz zarabiać. Dodatkowo ówcześni przedsiębiorcy powinni byli inwestować w swoje interesy, aby dzięki temu mogli tworzyć większą ilość miejsc pracy. Idea pracy organicznej zakładała współpracę, celem uzdrowienia społeczeństwa. Powyższe działania miały na celu dążenie do wspólnego dobra społeczeństwa.
Praca organiczna – pozytywizm
Praca organiczna jest konstruktem społecznym charakterystycznym dla pozytywizmu. Praca organiczna w „Lalce” Bolesława Prusa jest przedstawiona doskonale na przykładzie Stanisława Wokulskiego. Był on przedsiębiorcą, posiadającym duże doświadczenie oraz wykształcenie i umiejętność posługiwania się językiem angielskim a także francuskim. Zgodnie z ideą pracy organicznej stara się umocnić naród polski, zwielokrotniając majątek spadkowy po Janie Minclu i jego żonie. Prowadząc sklep galanteryjny oraz później drugi sklep na Krakowskim Przedmieściu zapewniał miejsca pracy uboższym klasom społecznym. Następnie był wspólnikiem spółki do handlu ze wschodem, co również zapewniało rozwój handlu i tym samym dawało możliwości rozwoju zawodowego chłopom, rolnikom czy robotnikom. Zatem Stanisław Wokulski z powodzeniem realizuje główny cel pozytywizmu jakim jest uzdrawianie organizmu, którym jest społeczeństwo polskie, poprzez objęcie obywateli opieką i zapewnienie im miejsc pracy.